Katy Vancoillie, vrijwilliger-coach en haar partner Johan Borghys hebben een missie achter de rug in Oeganda voor het groeiprogramma “Gudie Leisure Farm”. Ze getuigt in een gesprek met Exchange over haar werkzaamheden in Oeganda met de inspirerende vrouw en ondernemer Dr. Gudula Naiga Basaza, die vorig jaar door The Africa Women Innovation and Entrepreneurship Forum verkozen werd tot beste sociale ondernemer op het Afrikaanse continent. Katy werkt al lange tijd voor Exchange vzw. Binnen Exchange vzw stelde ze zich kandidaat als expert en tegelijk als coach. “Ik wou deze uitdaging een kans te geven, maar een eerste missie zou de doorslag geven. Met succes, want er intussen veel gebeurd.” We laten haar graag aan het woord:

 

Gudula Naiga Basaza is academicus, gehuwd met een professor die doceert in Kampala. Maar een rijk leven ruilde ze in voor een rijk gevuld leven, ten dienste van anderen. Ze deed dit vanuit haar christelijk geloof, waar ze sterk door geïnspireerd was. Ze droomde een leven te leiden dat kon bijdragen aan de samenleving, want Oeganda is een land met veel kansen en veel uitdagingen.

Meer dan 70% van de bevolking is er jonger dan 25 jaar oud en gemiddeld verdienen mensen er minder dan 1 dollar per dag. Met die facts ging ze aan de slag en begon ze te experimenteren om mensen uit de armoede te helpen. Dat deed ze jarenlang voor ze in 2019 haar grote droom begon te ontwikkelen.

In 2019 begon Gudula, in Kampala, een eerste project rond “white meat”, een luxeproduct in Oeganda. Varkens, konijnen, vissen en kippen zijn er een kostbaar goed. Voor haar zijn jongeren de toekomst van het land en dus richtte ze haar blik op deze grote doelgroep.

Ze begon jongeren aan te spreken om mee te stappen in haar verhaal. Haar doel was een model te ontwikkelen waarbij iedereen in de value chain wint. De jongeren die instappen krijgen tijdelijk onderdak in Kampala waar ze een opleiding volgen om dieren te leren verzorgen. Het circulaire systeem vertaalt zich in eenvoudige maar slimme oplossingen. Zo worden de uitwerpselen van de varkens gebruikt als biogas, de uitwerpselen van de kippen worden gebruikt om wormen te kweken voor de vissen. Het is een groot ecosysteem. Aanvankelijk dachten we dat ze met teveel bezig was, maar ze is een echte netwerk-ondernemer en beschikt over een groot netwerk van sterke medewerkers en partners die er mee voor zorgen dat haar doelstellingen haalbaar zijn.

Haar project heeft grote ambities. Ze begon met 5 medewerkers maar momenteel beschikt ze over 275 werknemers. En met die vele krachten stelt ze duidelijke doelen voorop.

Zo wil ze tegen het jaar 2030 maar liefst 500 000 jongeren een opleiding laten genieten. Nadat ze een onderneming opgestart hebben is het doel dat ze daarbij 1000 dollar, per maand, kunnen verdienen. Ze hoopt zo anderhalf miljoen jobs te creëren maar ook 15 miljoen bomen te laten planten. Het spaarsaldo van de jongeren zal straks 50 biljoen Uganda Shillings bedragen, zodat het project ook lokaal niveau verder kan groeien. Een gigantische opdracht.

Het lijkt nattevingerwerk maar alles is uiterst goed berekend en ze zit op schema. Nu reeds zijn meer dan 113 000 jongeren betrokken in het project.

Maar ze heeft ook uitdagingen waarbij ik en mijn man haar helpen. Gudula hoopt bijvoorbeeld een sociale bank op te starten, maar ook een universiteit en haar eigen radio & TV-kanaal verder uit te bouwen. Ze wordt daarbij gesteund door fondsen van Master Card Foundation.

Maar daar stopt het niet. Want de kracht in het systeem komt pas in beeld nadat de jongeren teruggekeerd zijn naar hun dorpen of parishes. Met een tienpuntenplan op zak wordt hen gevraagd om 30 nieuwe jongeren, binnen het jaar, te engageren dezelfde opleiding te volgen. Deze jongeren krijgen alle lesmateriaal, een Ipad en ze beschikken, door hun opleiding, over een zinvol en nuttig netwerk.

Een andere uitdaging is een eigen zaak op te starten, maar veel jongeren beschikken over te weinig plaats voor hun onderneming. Gudula ontwikkelde hiervoor het concept van vertical farming. Daarbij worden, bijvoorbeeld, de varkens beneden verzorgd, de kippen leven erboven en de konijnen nog eens daarboven. Slim maar tegelijk een ecologische oplossing voor dit plaatsgebrek.

Daarna moeten ze zich engageren om een bepaald bedrag per jaar te sparen voor zichzelf en de groep voor wie ze zich engageren. Daarnaast moeten ze een ziekteverzekering nemen en andere zaken aandacht geven die ervoor zorgen dat hun onderneming tegen een stootje kan.

Gudula kijkt altijd verder dan de winst. Ze overtuigt jongeren door de voordelen in hun persoonlijke leven helder te maken. Ze noemt dit Holistic Life Mapping met belangrijke vragen zoals: “wat drijft mij in het leven, waar haal ik mijn energie vandaan, wat heb ik écht nodig en hoe zet je dit alles om in een (levens)plan?” Het gaat daarbij niet enkel over het aanleren van kennis, maar ook om het leven van de jongeren zelf. Zo krijgen de jongeren hoop en een nieuwe ingesteldheid die hen op weg helpt.

In die eerste missie maakten we een strategische oefening. We hielpen haar met kritische succesfactoren om haar plan uit te voeren. We ontwikkelden samen dit plan en tot nu heeft ze dit plan volledig gevolgd. Ze vertaalde alle factoren op een manier waardoor ze effectief werken binnen de Oegandese context.

Ze heeft veel soorten profielen opgeleid, jongeren die elk een deel uitmaken van de value chain. die deel uitmaken van het ontwikkelen van een waardenketen, ook wel cohorten genoemd. Zo zijn er jongeren die de voeding maken voor de dieren, jongeren die de dieren opkweken en verkopen, jongeren die de dieren op hun scooter (levend of geslacht) vervoeren naar grossiers maar tot bij de straatverkopers met BBQ-kraampjes in de straten van Kampala. Gudula is een erg intuïtieve ondernemer. Wat betreft haar bewustzijnsniveau is ze voor mij een soort Afrikaanse Obama. Ze is uiteraard ambitieus maar nooit voor zichzelf. Ze is erg dienstbaar, intelligent en vol energie.

"Bij haar opportuniteiten (bvb. een bank, universiteit of mediakanaal opstarten) hopen we haar bij een volgende missie te kunnen helpen met het uitsturen van experten binnen die sectoren.

Gudula Naiga Basaza is intussen erg bekend. Zo kreeg ze de prijs voor beste sociale ondernemer in Afrika. Een grote eer. Ik mag zeggen dat we vriendinnen geworden zijn, waarbij ik blij ben een stuk te kunnen bijdragen, net als mijn man. We hopen dat we op die manier ook de volgende stappen kunnen zetten met haar."

Johan, mijn echtgenoot, ontwikkelde voor haar een kader, een blue-print van waaruit ze op haar projecten beter kan focussen. Hij is de man van de structuren en overzichten die haar helpen om belangrijke beslissingen te nemen. Ik werk eerder intuïtief waarbij ik, bijvoorbeeld, aangedrongen heb om samen te ontdekken wat haar prioriteiten zijn en ook focus te houden op inkomstenstromen die ze nodig zal hebben als de fondsen zullen opdrogen. Bij haar opportuniteiten (bvb. een bank, universiteit of mediakanaal opstarten) hopen we haar bij een volgende missie te kunnen helpen met het uitsturen van experten binnen die sectoren.

 

Ik mag zeggen dat we vriendinnen geworden zijn, waarbij ik blij ben een stuk te kunnen bijdragen, net als mijn man. We hopen dat we op die manier ook de volgende stappen kunnen zetten met haar."