We hadden in Malawi gedurende 2021 contacten met 17 beloftevolle bedrijven. Met 10 hiervan willen we in de post-Covid periode een boeiend groeiprogramma opstarten of verderzetten. Uitwisseling via wederzijdse fysische contacten is essentieel bij het businessmodel van Exchange vzw en op dit vlak was 2021 een jaar dat we moesten werken met de handrem op.

Toch willen we als afsluiter van dit jaarverslag er drie korte verhalen uitlichten. Drie cases die illustreren dat we met onze partners in 2021 een aantal erg betekenisvolle stappen hebben gezet om onze doelstelling – versterken van bedrijven in Sub-Sahara Afrika – te realiseren. Drie cases die voor de werking van Exchange in Malawi het moeilijke jaar 2021 toch onvergetelijk zullen maken.

Kombeza: met steun van Inex een belangrijke sprong vooruit

Kombeza is een uniek melk verwerkend bedrijf in Malawi, geleid door de jonge, dynamische vrouwelijke ondernemer Mdingi. Haar bedrijf, met een dertigtal werknemers, haalt bij zo’n 300 kleine melkboeren dagelijks 3.000 liter verse melk op, die ze omzet tot yoghurt met verschillende smaken dankzij het verse, lokale fruit. Ze wordt hier sinds een viertal jaar in begeleid door Hilde Schuddinck van VOKA en technisch door het melkbedrijf Inex van Sint-Lievens-Houtem.

Tot vandaag verloopt het productieproces artisanaal en niet continu: melkkannen van 50 liter worden gepasteuriseerd door ze op houtskoolvuurtjes te verwarmen. De lokale markt voor yoghurt bij een groeiende middenklasse is ook aan het groeien. Mede door het verdwijnen van een concurrent in Blantyre – het economisch hart van Malawi – kan de productie met een factor 4 worden opgedreven. Daarvoor is een meer gemechaniseerde aanpak nodig, met een continu productieproces. Dit zal gebeuren onder begeleiding van Inex. Er is al een nieuw gebouw opgetrokken, en goede tweedehands machines zullen voor deze verhoogde productie zorgen. Stoom loopt via een buizensysteem continu door de melk om te pasteuriseren. Om dit alles in goede banen te leiden werd een nieuwe productie manager aangeworven, voor wie Inex een opleiding voorziet in hun bedrijf te Sint-Lievens-Houten.

Door corona waren er wat visumperikelen, maar deze opleiding zal nu begin 2022 plaatsvinden. Naast de productie van yoghurt wordt ook gemikt op productie van room en van gea, een lokaal gesmaakte Indische yoghurt variant. Voor de consument gaat het om producten die ze tot de laatste drop uitlikken – wat de letterlijke vertaling van Kombeza is.

COFI: Cera-expert begeleidt leer- en groeiproces naar een volwaardige rurale bank

Exchange heeft met Tradeline de langste relatie in Malawi. Zoals de naam van de organisatie zegt wil ze er alles aan doen om boeren toegang tot de markt te verlenen. 5 jaar geleden startte binnen de Tradeline Holding een deelbedrijf om kredieten te verlenen en Community Finance – COFI was geboren. COFI deed beroep op de steun van Exchange omdat het heel erg klein was en moeilijk de doelgroep bereikte: 90 % van de leningen waren “loonkredieten” voor mensen met een vast salaris, de totale kredietportefeuille bedroeg 50.000 euro.

Een contact met CERA en haar ontwikkelingspoot BRS (Belgische Raiffaissen Stichting) leverde steun op van een ex CERA bankier, Marc Bautmans. In een respectvolle relatie is COFI erin geslaagd om kwalitatief en kwantitatief te groeien. Vandaag is de portefeuille groter dan 1 miljoen euro en gaat 90 % van de kredieten naar de doelgroep van Tradeline, nl. naar kleine boerengezinnen. Door deze groei heeft COFI in 2021 van de Malawian Reserve Bank het statuur van microfinanciering instituut (MFI) gekregen.

Maar de ambitie van COFI ligt nog hoger: ze willen lokale filialen kunnen oprichten en aan landbouwers ook andere producten (sparen) aanbieden. Daarom mikken ze op een erkenning als Rural Bank door de Malawian Reserve Bank. Belangrijke kwantitatieve voorwaarde hiervoor is dat het kapitaal van COFI verdrievoudigd. En daarvoor is het op zoek naar externe kapitaalparticipatie. Na wat zoeken naar financiële instellingen die in Malawi actief zijn, kwamen we met COFI uit bij het Vlaamse Alterfin. Zelf zijn ze niet actief in Malawi, maar wel hun Franse zusterorganisatie Felisol/SIDI. Expert Bautmans bereidt samen met het team van COFI het dossier voor om deze belangrijke externe participatie te kunnen realiseren. Trouwens – en het zal geen toeval zijn – net zoals Kombeza wordt ook COFI geleid door een bekwame, dynamische jonge vrouw!

Satemwa: alternatieve werkvorm paneldiscussions op weg naar organische thee

Satemwa en Exchange hebben reeds vele jaren samen een succesvolle weg afgelegd. In 2021 kwam de zoektocht centraal te staan hoe Satemwa de overstap naar productie van organische thee kan maken. Dit zal de positie van Satemwa vooral op de internationale markt aanzienlijk verbeteren. Uit experimenten van Satemwa zelf en van concullega-theebedrijven in de buurt blijkt dit een erg complexe onderneming: niemand slaagde er in om dit goed af te ronden.

Bij organische productie stapt men over naar een productievermindering en bij thee – een heester – gaat dit gepaard met grotere kwetsbaarheid van het gewas: de heesters worden veel gevoeliger aan allerlei ziekten en aan klimaatschommelingen. Daarom is het vooral zaak om voldoende stikstof – via niet-chemische bronnen – in de bodem te kunnen aanbrengen.

Om hierop een antwoord te vinden heeft de groeiprogramma coach Lara Donners een vernieuwende methodiek ontworpen onder de vorm van internationale paneldiscussions. Om de zes weken worden een viertal specialisten via zoom samengebracht om een deelaspect van het probleem te bekijken en tot concrete afspraken te komen. Elk gesprek wordt door de eigenaar van Satemwa voorbereid met een beperkt aantal heel concrete discussiepunten. Lara Donners brengt dan hiervoor de geschikte gesprekspartners aan de computer. Ter illustratie:

• Algemeen rond bodemverbetering – met prof. Stefaan De Neve van de Research Group soil fertility and nutrient management van de UGent. Vanuit dit instituut wordt ook een student ingeschakeld die over het thema een masterthesis uitwerkt.
• Aanbrengen van stikstof uit organische bron, met GuanoMoz, een Mozambikaans bedrijf dat de organische meststof betrekt uit grotten met vleermuis-guano.
• Landbouwfaculteit Wageningen om Satemwa te begeleiden bij de introductie van agroforestry, de aanplant van geschikte boomsoorten om de bodem te verbeteren. Hierbij wordt een deel van het thee-areaal opgeofferd voor productie van organisch materiaal
• Ecowerf die haar expertise ter beschikking stelt om uit stedelijk afval zuivere compost te produceren, vrij van oneigenlijke stoffen zoals plastics en metalen
• Een Spaanse groep gespecialiseerd in organische productie, die het Polyfarming system heeft ontworpen.

Met deze bijdragen wordt Satemwa beter gewapend om haar pioniersrol te blijven vervullen in vernieuwende theeproductie.